اشاره

اکرام محرومان و مستمندان، پیام جاودانه همه ادیان توحیدی به ویژه دین مبین اسلام است. آیات و روایات فراوانی در زمینه کمک به محرومان و نیکوکاری آمده است که در آنها پاداش نیکی، خیر و جزای بدی، شر دانسته شده است. انسان‏های نیکوکار و باایمان، خود را در همه حال در محضر الهی می‏بینند و کارها و رفتار خود را در راه رضای خداوند انجام می‏دهند. شکرگزار نعمت‏های پروردگار هستند و یکی از نمودهای سپاس‏گزاری از نعمت‏های الهی را کمک به محرومان می‏دانند.

هفته اکرام با هدف تقویت روحیه عدالت‏خواهی، رفع تبعیض، گسترش فرهنگ محرومیت‏زدایی میان مردم و ایجاد ارتباط منسجم میان نهادها و سازمان‏های مسئول در عرصه فقر و محرومیت‏زدایی تعیین شد. ترویج سنت‏های نیک و گسترش فرهنگ نیکوکاری و توجه به نیازمندان، مهم‏ترین تکلیف مسئولان نظام مقدس اسلامی است که با تلاش دل‏سوزانه خود، گروه‏های محروم و مستضعف جامعه را یاری می‏رسانند تا همواره غیرتمند و شرافت‏پیشه زندگی کنند. توجه به دیگران و بر طرف ساختن مشکلات آنها، نه تنها موجب ایجاد آرامش و برقراری عدالت و امنیت در اجتماع می‏شود، بلکه زمینه‏ساز رشد و پیشرفت جامعه است.

کمک به محرومان؛ عمل بهشتی

کمک به محرومان و نیکوکاری، پیام جاودانه همه ادیان الهی است.در این میان، دین اسلام، تنها مکتبی است که به شکلی کاملاً متعادل بر کمک به محرومان و مستضعفان تأکید دارد. خداوند در قرآن کریم با سفارش مؤمنان به عدل و احسان می‏فرماید: «همانا خداوند، آفریدگان را به عدل و احسان فرمان می‏دهد.» کمک به محرومان در سخنان پیشوایان معصوم نیز وظیفه‏ای انسانی و دینی دانسته شده است. امام علی علیه‏السلام ، نشست و برخاست با فقیران را موجب افزایش روحیه شکرگزاری در انسان می‏داند و می‏فرماید: «هم‏نشین نیازمندان باش تا شکرت افزون گردد.»

در زندگی امامان، توجه به اصل اخلاقی گره‏گشایی و دست‏گیری از محرومان فراوان به چشم می‏خورد و آن بزرگواران با دست گشوده، به بینوایان و نیازمندان بذل و بخشش می‏کردند. رسول گرامی اسلام فرموده است: «نیازمندان را دوست بدارید، با آنان هم‏نشین شوید و به یاری‏شان بشتابید».

از دیدگاه اسلام، فقر، چهره‏ای بس زشت و ناخوشایند دارد؛ زیرا زمینه‏ساز بسیاری از ناهنجاری‏های فردی و اجتماعی است. پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «نزدیک است که فقر به کفر انجامد.» بنابراین، کمک به محرومان و نیازمندان، کاری پسندیده و بهشتی است؛ زیرا انسانی را که در پرت‏گاه کفر قرار می‏گیرد، نجات می‏دهد و او را از خواری در برابر ثروتمندان که به آبرو و دین وی آسیب می‏زند، بازمی‏دارد و سبب ایجاد روحیه نشاط و شادابی و حفظ کرامت و آبروی انسانی او می‏شود.

از آنچه دوست دارید، بگذرید تا به نیکی برسید

«هرگز به نیکی نمی‏رسید تا از آنچه خود دوست دارید، انفاق کنید و هر چه انفاق کنید، حتما خدواند بدان داناست.» رسیدن به مقام نیکوکاران واقعی، شرایط بسیاری دارد. یکی از آنها، انفاق کردن از اموالی است که انسان به آن علاقه دارد. عشق و علاقه واقعی به خدا و احترام به اصول انسانی و اخلاق آن‏گاه روشن می‏شود که انسان بر سر دوراهی قرار می‏گیرد: در یک طرف، مال و ثروت یا مقام و منصبی است که مورد علاقه شدید اوست و در طرف دیگر، خدا، انسانیت و نیکوکاری قرار دارد. اینجاست که انسان با انتخاب راه نیکی و نیکوکاری، عشق و علاقه حقیقی خود را به خداوند اثبات می‏کند. بعضی افراد عادت کرده‏اند وسایل و اموال دست دوم یا دست چندم خود را انفاق می‏کنند. این انفاق‏ها، نه موجب تربیت معنوی و پرورش روحی انسان می‏شود و نه سودی به حال نیازمندان دارد، بلکه در برخی موارد، اهانت به آنها و تحقیر ایشان نیز شمرده می‏شود. پس سزاست در انفاق که گیرنده حقیقی آن خداوند است و طرف دیگر آن، تهی‏دستان هستند، دقت کنیم تا موجب توهین و تحقیر نیازمندان نشویم و به ورطه گناهی ناخواسته نیفتیم.

انفاق امروز، پس‏اندازی برای فردا

«ای کسانی که ایمان آورده‏اید! از آنچه به شما روزی داده‏ایم، انفاق کنید، پیش از آنکه روزی فرا رسد که در آن نه خرید و فروشی است و نه دوستی و نه شفاعت.» در این آیه، خداوند به انفاق اشاره می‏کند که یکی از وظایف مهم مسلمانان است و سبب ریشه‏کنی فقر در جامعه و برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی می‏شود، اشاره می‏کند. این آیه، مفهوم گسترده‏ای دارد و انفاق‏های مالی واجب و مستحب و انفاق‏های معنوی، مانند دانش‏گستری را دربرمی‏گیرد.

بخش دوم آیه که می‏فرماید: «امروز که توانایی دارید انفاق کنید، پیش از آنکه روزی فرارسد که نه خرید و فروشی در آن است و نه دوستی و شفاعتی»، اشاره به این است که راه‏های نجات این دنیایی، هیچ‏کدام در جهان آخرت وجود ندارد. نه توان داد و ستدی هست که سعادت و نجات از عذاب را برای خود بخرید و نه دوستی‏های مادی این جهان که با سرمایه‏های خود به دست می‏آورید، به کارتان می‏آید. بنابراین، تنها انفاق و نیکوکاری امروز، پس‏اندازی برای فردای آخرت است.

خداوند؛ گیرنده صدقات

خداوند در قرآن می‏فرماید:«آیا نمی‏دانستند که فقط خداوند است که توبه را از بندگان می‏پذیرد و صدقات را می‏گیرد. به درستی که خداوند، توبه‏پذیر و مهربان است.» همچنین در روایات فراوانی آمده است که صدقه، به طور مستقیم در دست خداوند قرار می‏گیرد. امام صادق علیه‏السلام در این‏باره می‏فرماید: «چیزی نیست مگر اینکه خداوند برای دریافتن و ثبت آن، مَلِکی را مأمور کرد، جز صدقه که مستقیم در دست خداوند قرار می‏گیرد.» این امر افزون بر اینکه سبب تشویق صدقه‏دهنده است، به او تذکر می‏دهد آن کس که صدقه را دریافت می‏کند، خداوند است، نه فقیر. پس بر فقیر منت نگذارید و ارزش کار خود را از بین نبرید. با این نگرش که در واقع، خدا، گیرنده صدقات است، فرد، صدقه را با حالت فروتنی و ادب می‏پردازد. این عمل، درخت نیکوکاری و توجه به دیگران را در وجود او آبیاری می‏کند، از فاصله‏های طبقاتی می‏کاهد و سبب پیشرفت جامعه اسلامی می‏شود.

هر چه کنی، به خود کنی، گر همه نیک و بد کنی

«اگر نیکی کنید، به خود کرده‏اید و اگر بدی کنید، از آن خودتان است». بهترین راه تشویق انسان به کار خیر، بهره‏گیری از حس غریزی خوددوستی اوست. قرآن ابتدا می‏فرماید: «هر کس در گرو اعمال خویش است.» آن‏گاه ادامه می‏دهد: «نیکی‏هایی که می‏کنید، به خود می‏کنید و زیان بدی‏های شما نیز به خودتان برمی‏گردد.» بدین وسیله، انسان را به خوبی و پرهیز از زشتی دعوت می‏کند.

امام علی علیه‏السلام در این باره می‏فرماید: «تو اگر نیکی کنی، خودت را گرامی داشته‏ای و به خودت نیکی کرده‏ای و اگر بدی کنی، خودت را خوار کرده‏ای و به خودت زیان رسانده‏ای.» این سنتی همیشگی است و نیکی‏ها و بدی‏ها سرانجام به خود انسان بازمی‏گردد. هر ضربه‏ای که انسان به دیگری می‏زند، بر پیکر خویشتن روا داشته و هر خدمتی به دیگری می‏کند، در حقیقت به خود خدمت کرده است. در طول تاریخ بسیار بوده‏اند کسانی که همواره در پی اجرای عدالت و صلح، نیکوکاری کردند و ثمره‏اش را در این دنیا یا دنیای ابدی به دست آوردند.

انفاق فقط برای رضای خدا

«کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‏کنند، سپس در پی آنچه انفاق کرده‏اند، منت و آزاری روانمی‏دارند، پاداش آنها نزد پروردگارشان محفوظ است و نه ترسی دارند و نه اندوهگین می‏شوند.» اخلاص در عمل، یکی از مسائل مهم در مورد انفاق کردن است. پیشوایان معصوم علیهم‏السلام در روایت‏های بسیاری بر این مطلب تأکید کرده‏اند. پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «به یقین، خداوند، صدقه و انفاق کسی را که به فرد باایمانی نیکی کند، سپس او را با سخن آزار دهد یا منتی بر او بگذارد، باطل می‏کند.» امام علی علیه‏السلام نیز می‏فرماید: «بخشندگی، از بزرگواری طبع است و منت نهادن، خوبی را تباه می‏کند.» امام صادق علیه‏السلام هم در این باره فرموده است:«منت نهادن، خوبی را از میان می‏برد».

برخی از آثار و فواید صدقه در کلام معصومان علیهم‏السلام

پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «صدقه، بلا را دفع می‏کند و مؤثرترین داروست. درد و بیماری را چیزی جز دعا و صدقه از بین نمی‏برد».

پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله : «صدقه، هفتاد نوع بلا را دفع می‏کند».

امام علی علیه‏السلام : «صدقه، دارویی مؤثر است».

امام محمدباقر علیه‏السلام : «احسان و صدقه، فقر را می‏زداید و بر عمر می‏افزاید و هفتاد مرگ دل‏خراش را از صاحب خود دور می‏کند».

امام صادق علیه‏السلام : «بیماران خود را با صدقه درمان کنید».

احسان و انفاق در آیات و روایات

خداوند در قرآن می‏فرماید:«به خدا و پیامبر او ایمان آورید و از آنچه شما را در (استفاده از) آن جانشین کرده است، انفاق کنید؛ زیرا کسانی از شما که ایمان آورند و انفاق کنند، پاداش بزرگی خواهند داشت.» نیز در جایی دیگر می‏فرماید: «در حقیقت، پروردگار است که روزی را برای هر کس از بندگانش که بخواهد، گشایش می‏دهد یا بر او تنگ می‏گرداند. هرچه انفاق کنید، عوضش را او می‏دهد و او بهترین روزی‏دهندگان است».

همچنین در روایات متعددی، به لزوم احسان وانفاق به عنوان وظیفه اخلاقی و انسانی در جامعه اشاره شده است. برای نمونه، پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «یکی از حقیقت‏های ایمان، انفاق کردن در حال تنگ‏دستی است.» امام علی علیه‏السلام نیز فرموده است: «شما به انفاق کردن آنچه به دست آورده‏اید، محتاج‏ترید تا به دست آوردن آنچه گرد می‏آورید». ایشان در جایی دیگر می‏فرماید:«خوشا به حال کسی که زیادی مال خویش را انفاق می‏کند».

انفاق آشکار و پنهان امام حسن مجتبی علیه‏السلام    ادامه مطلب...

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » علیرضا ( سه شنبه 88/7/14 :: ساعت 7:29 عصر )

---

»» لیست کل یادداشت های این وبلاگ
سیماى حضرت فاطمه علیهاالسلام در روز قیامت
[عناوین آرشیوشده]